چه جوهری برای چاپ مناسب است؟

امروزه تحول بسیار بزرگی در صنعت چاپ با ورود تکنولوژی‌ های پیشرفته صورت‌ گرفته است. پیدایش روش‌های نوین در چاپ و همچنین دستگاه‌های پیشرفته عمل چاپ را به صورت پیشرفته ای انجام میدهند. با تمام امکانات و پیشرفت های صورت گرفته پروسه چاپ بدون وجود جوهر امکان‌پذیر نبود و اگر جوهرهای باکیفیتی وجود نداشت، صنعت چاپ به این حد شکوفا نمی‌شد. در این مقاله از سنتر کپی شیراز با گوشه ای از کار ما و انواع جوهرها برای پرینترهای مختلف آشنا می شوید.

انواع جوهر چاپ

جوهرهای چاپ بر اساس ویژگی ها و کاربردهایشان به چند دسته کلی تقسیم می شوند که عبارتند از :

• مرکب‌های افست – لیتوگرافی
• مرکب‌های لترپرس (Letterpress Inks)
• مرکب‌های لترپرس (Letterpress Inks)
• مرکب‌های لترست ( Letterset Inks)
• مرکب‌های گراور (Gravure Inks)
• مرکب‌های فلکسو گرافی ( Flexography Inks)
• مرکب‌های چاپ اسکرین (Screen Printing Inks)
• مرکب‌های بدون حلال
• جوهر لاتکس
• جوهر ذوب داغ
• جوهرهای پایه روغن
• جوهر های مبتنی بر حلال
• جوهر های مبتنی بر آب

1. مرکب‌های افست – لیتوگرافی

مرکب‌های افست (لیتوگرافی) برای چاپ روی سطوح صاف استفاده می‌شوند، از روی لوحه‌های چاپی که نه سطوح تصویری برآمده و نه گود دارند. در افست (لیتوگرافی) فرآیند چاپی مواد شیمیایی و دارویی نقش اصلی را برعهده دارند. برای چاپ سالنامه و تقویم این جوهر کاربرد دارد. در سیستم‌های افست، مرکب باید از زینک بر روی لاستیک سیلندر (بلانکت) و سپس بر روی کاغذ منتقل شود. در طی این انتقال؛ ضخامت آن کم می شود. درنتیجه مرکب باید از قدرت رنگ دهی بالایی داشته باشد. این قدرت رنگ دهی توسط رنگ‌دانه (Pigment) تأمین می‌شود، پس هرچه مقدار رنگ‌دانه داخل مرکب بیشتر باشد، قدرت رنگ دهی لایه نهایی مرکب که بر روی کاغذ منتقل می‌شود بیشتر است و باید خاصیت سیال داشته باشد. بنابراین باید مقداری مایع سیال در مرکب موجود باشد تا رنگ‌دانه‌ها در آن حرکت کنند. این مایع باید از مواد روغنی جلا دار باشد و هیچ‌یک از اجزای مرکب (رنگ‌دانه و یا سیال) نباید با محلول حوضچه مخلوط شوند. این یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های مرکب افست است. این خاصیت سبب می‌شود هنگامی‌که مرکب بر روی زینک منتقل می‌گردد به نواحی چاپ شونده‌ی خشک بچسبد و به نواحی نشونده نفوذ نکند.

2. مرکب‌های لترپرس (Letterpress Inks)

مرکب‌های لترپرس برای چاپ از روی سطوح برجسته از قبیل گراورها و الکتروتایپ ها طراحی شده‌اند. این مرکب‌ها به‌طور معمول چسبندگی و ویسکوزیته معتدلی دارند. چاپخانه‌ها با مرکب‌های لترپرس که با اکسیداسیون خشک می‌شوند آشنایی بیشتری دارند. این مرکب‌ها به شکل خمیر هستند و بیشتر شامل رنگ‌دانه‌ها و ذرات خشک‌کن هستند که حامل روغنی می‌باشند. همچنین ممکن است شامل رزین‌ها و ترکیبات گوناگونی باشند تا ویژگی‌هایی از قبیل براقی، مقاومت، تغییر شکل‌دهی و ساییدگی و… به آن‌ها بدهد.
لایه‌ای از مرکب باضخامت ثابت به روی فرم انتقال داده می‌شود، سپس با تماس و فشار فرم به روی کاغذ یا سطح چاپی، بخشی از مرکب به روی آن انتقال داده می‌شود و چاپ صورت می‌گیرد.

3. مرکب‌های لترست ( Letterset Inks)

برای مرکب‌های لترست محدودیت رنگ‌دانه به خاطر پیشگیری از پخش شدن در مقابل محلول رطوبت زنی وجود ندارد، زیرا لترست به مکانیسم رطوبت زنی نیاز ندارد. هر نوع رنگ‌دانه‌ای که برای لترپرس به کار می‌رود، برای لترست هم می‌توان استفاده کرد.
مرکب‌های لترست قوی‌تر از مرکب‌های لترپرس هستند ولی به قوت مرکب‌های متداول افست نیستند.

4. مرکب‌های گراور (Gravure Inks)

مرکب‌های گراور، مرکب‌های سیال سریع خشک‌شونده (Quik-set) هستند که باید غلظت و ویسکوزیته کافی داشته باشند تا از درون حفره‌های حکاکی شده در سیلندر یا لوحه (زینک) رد شوند و آن‌ها را کور نکنند. این مرکب‌ها به‌طورکلی با تبخیر حلال داخل مرکب با استفاده یا بدون استفاده از حرارت خشک می‌شوند. این مرکب‌ها باید عاری از ذرات سختی باشند که قادرند سیلندر یا زینک را بخراشند. حلال‌های بسیار متنوعی در مرکب گراور استفاده می‌شود که بستگی به زیر لایه حامل آن دارد. این مرکب‌ها فرارند و اگر به‌طور صحیح نگهداری نشوند سبب آتش‌سوزی می‌گردند. در ماشین‌های چاپ نشریات از اصلاح حلال استفاده می‌شود تا آلودگی‌های ناشی از تبخیر حلال‌ها را محو نماید. مرکب‌های آب پایه‌ای ساخته شده‌اند تا هم خطر آتش‌سوزی و هم آلودگی حلال را از بین ببرد.

5. مرکب‌های فلکسو گرافی ( Flexography Inks)

فلکسو گرافی، روشی از چاپ روتاری (دوار) لترپرس است که لوحه-های لاستیکی قابل انعطاف و مرکب‌های سیال سریع خشک‌شونده را مورداستفاده قرار می‌دهند. مرکب‌های فلکسو (Flexo Inks) تقریباً در هر نوع سطحی در چاپ، از کفپوش و کاغذ درواری گرفته تا سلفون و ورقه‌های نازک پلاستیکی گوناگون، فویل‌های فلزی و… استفاده می‌شود. مرکب-هایی که در روش فلسکوگرافی یا چاپ گود به کاربرد می‌روند حالت مایع دارند و به همین جهت اغلب مرکب مایع نیز نامیده می‌شوند. مرکب‌های فلکسو شامل رنگ‌دانه‌ها، جوهرهای حل‌شدنی، همراه با سیال حامل برنده مواد مرکب می‌باشند.
مرکب‌های فلکسو یا الکل پایه‌ای یا آب پایه‌ای هستند. مرکب‌های الکل پایه متداول‌ترند و به‌وسیله تبخیر خشک می‌شوند. مرکب‌های آب پایه کم هزینه‌ترند و به‌وسیله تبخیر و یا جذب خشک می‌شوند.

6. مرکب‌های چاپ اسکرین (Screen Printing Inks)

مرکب‌های چاپ اسکرین اغلب از نوع روغن‌های خشک‌شونده هستند، گرچه از سایر مرکب‌ها هم می‌توان استفاده کرد. این مرکب‌ها غلظت رنگی غلیظی دارند، در هر رنگی ساخته می‌شوند و در آن‌ها از سیال حامل مناسبی برای موادی که چاپ می‌شود استفاده می‌گردد. تمام مرکب‌ها باید غلیظ و روغنی باشند تا واضح و همواره با مقاومت کم چاپ کنند. ویسکوزیته مرکب چاپ سیلک متوسط می‌باشد، یعنی حالت آن خمیری بین مرکب‌های فلکسو و لیتوگرافی یا لترپرس است.

7. مرکب‌های بدون حلال

این مرکب‌ها برای چاپ وب کاربرد دارند، شامل دو مایع پلیمر مانند ملامین (Melamine) و فرمالدیید (formaldehyde) می‌باشند که اتصال سراسری جامدی در حضور یک اسید تشکیل می‌دهند. نوعی جوهر نمک با مخلوط ترکیب می‌شود تا از به هم‌پیوسته شدن آن‌ها روی ماشین چاپ و در حرارت‌های معمولی جلوگیری نماید. هنگامی‌که کاغذ وب به درون خشک‌کن می‌رود، جوهر نمک، تجزیه می‌شود و اتصال سراسری پایمرها به شکل رزین خشک، جامد و ترموست درمی‌آید. این مرکب‌ها و سیستم‌های هیبرید شامل مقادیر کمی از حلال غیرفعال می‌باشند؛ که در افست وب و در فضاهایی که تنظیم کیفیت هوا به‌سختی انجام می‌گیرد، استفاده می‌شوند.

8. جوهر یا مرکب‌های یو.وی (UV Inks)
با توجه به آلودگی محیط‌زیست و زیان‌بار بودن حلال‌های شیمیایی که در فرمولاسیون مرکب چاپ استفاده می‌شود. یکی از راه‌حل‌ها برای کاهش انتشار مواد شیمایی در محیط، استفاده از مرکب‌های یو وی (UV) می‌باشد. مرکب‌های یو وی (UV) در حالت عادی خشک نمی‌شود؛ و فقط با تابش نور ماوراءبنفش (Ultra violet: UV ) خشک می‌شود؛ و حلالی را در محیط منتشر نمی‌کند. و زیانی برای چاپچی ندارد.

جوهر های UV دارای سریعترین رشد در بازار چاپ صنعتی بوده که در چند سال اخیر وجود داشته‌است. جوهر های یو وی در زمانی‌که آغازگر های عکس در جوهر توسط منبع تابش نور ماوراء بنفش با یکدیگر تعامل برقرار می‌کنند، در حالت جامد قرار می‌گیرند. جوهر های یو وی بسیار سازگار با محیط‌زیست بوده و دارای حلال نمی‌باشند.

این جوهر ها برخلاف جوهر های حلال و آبی که باید مایع حامل به‌ طور کامل خشک‌شده تا رنگ آن باقی بماند، در جوهر های یو وی مایع به یک ماده جامد تبدیل شده و روی لایه باقی می‌ماند. از جوهرهای یو وی برای چاپ بر روی لایه‌های غیر متخلخل استفاده‌شده و بیشتر در چاپ های صنعتی و گرافیکی به کار می‌روند. جوهر یو وی در برخی از چاپگرها مانند Xaar ،Espon، Ricoh Konica و Minolta استفاده می‌شود.

9.جوهر لاتکس

یکی از جدیدترین انواع جوهر چاپ، جوهر لاتکس است که تقریباً از ۷۰ درصد آب و ۳۰ درصد مواد افزودنی تشکیل شده و دارای عملکرد مطلوبی می‌باشد. در واقع لاتکس به ذرات پلیمری میکروسکوپی گفته می‌شود که در جوهر معلق بوده و این مواد مانند لاستیک نبوده و حساسیت‌زا نمی‌باشند. مرکب‌های لاتکس دوام خوبی داشته و شرکت‌ هایی که به حفظ محیط‌زیست اهمیت می‌دهند سعی می‌کنند از این جوهر ها به‌ جای جوهر های مبتنی بر حلال استفاده کنند.

برخلاف جوهر های حلال، مرکب‌ های لاتکس به مکانیزم خشک شدن نیاز داشته و همانطور که تخریب می‌شوند، پلیمرهای لاستیک نیز به‌ هم پیوند خورده و با هم جوش می‌خورند و رنگ را کپسوله می‌کنند. همچنین آنچه که در سطح چاپ باقی می‌ماند، یک لایه پیوسته از پلیمر لاتکس بوده و از رنگدانه کپسول محافظت می‌کند. جوهرها به‌طور معمول فوری خشک‌ شده و درنتیجه این قطره‌ها فرصتی برای پخش شدگی نداشته و جزئیات با دقت بیشتری تولید می‌شود.

10. جوهر ذوب داغ

جوهر ذوب داغ یا جوهر تغییر فاز در سر چاپ گرم شده تا آن‌ها را به‌ صورت مایع نگه‌داشته و پس‌ از یکدست شدن، در اثر ضربه به بستر جامد می‌شوند. یکی از مزیت‌های برتر این جوهر نسبت‌ به جوهر های آبی این است که از پخش شدگی و نفوذ جوهر به‌ طرف دیگر کاغذ جلوگیری می‌کند. از جمله کاربرد های این جوهر ها می‌توان به بسته‌بندی، کدگذاری و مارک گذاری اشاره کرد. یکی از عیب‌های این جوهرها این است که گاهی اوقات می‌توان آن‌ها را خراشید.

11. جوهرهای پایه روغن

یکی از مهمترین انواع جوهر چاپ، جوهر های پایه روغن هستند که از لاک، چسب و یک ماده رنگی تشکیل شده‌اند. لاک یک نوع روغن گیاهی بوده که به منظور افزایش براقیت بستر خشک‌شده استفاده میشود. این نوع جوهر ها برای چاپ بر روی لایه‌ های متخلخل مانند کاغذ روکش شده، مقوا و کاغذ ساده مناسب بوده و با جذب سریع خشک می‌شوند. جوهر های پایه روغنی در کدگذاری و علامت‌گذاری و همچنین برخی از برنامه‌ های گرافیکی با فرمت گسترده بر روی کاغذ استفاده می‌شوند.

12. جوهر های مبتنی بر حلال

جوهر های مبتنی بر حلال از یک حلال به‌ عنوان مایع حامل استفاده می‌کنند. به‌ طور کلی می‌توان گفت که حلال نوعی ترکیب آلی فرار است و این مواد از طریق تبخیر خیلی سریع خشک‌ شده و جوهر های حلال بسیار بادوام‌تر و ارزان‌تر هستند و دارای پوشش خوبی روی وینیل غیر متخلخل و برخی لایه‌های هنر گرافیک هستند. جوهرهای مبتنی بر حلال با محیط‌زیست سازگاری نداشته و این جوهرها با خشک شدن، گازهایی با بوی شدید و سمی را از خود تولید می‌کند.

رفع این بو ها نیاز به یک سیستم تهویه ویژه داشته اما ماندگاری جوهر های مبتنی بر حلال بسیار بالا بوده که این عمل سبب می‌شود که این محصول برای چاپ‌ های تابلو های فضای باز و همچنین پوسترها بسیار مناسب باشد. جوهرهای مبتنی بر حلال یکی از مهمترین مرکب‌های چاپی بوده و قدرت خورندگی بسیار زیادی داشته و بنابراین به دستگاه‌ های وابسته و هد چاپ مخصوص حلال نیاز خواهد داشت. همچنین جوهر حلال برای هد چاپی اپسون مناسب نمیباشد.

13. جوهر های مبتنی بر آب

در این جوهر ها، مایع حامل آب بوده و از این مرکب‌ ها در چاپ روی لایه‌ های روکش دار استفاده‌ شده که در آن آب به‌ سرعت به درون لایه رفته و رنگ یا رنگ‌دانه به سطح پوشش ثابت می‌شود تا تصویری بسیار مشخص و واضح را ارائه دهد.

از جوهرهای مبتنی بر آب به‌ صورت کلی در کارهای پارچه‌ای و گرافیکی استفاده‌ شده و در چاپگر های اپسون و رولند نیز استفاده می‌شوند. جوهر های مبتنی بر آب میزان آلودگی کمی داشته و به محیط‌زیست آسیبی وارد نمی‌کنند.

در نتیجه استفاده از این جوهر ها به‌ عنوان راه‌ حلی برای حفظ محیط‌زیست شناخته می‌شوند. همچنین این جوهرها کمترین میزان خطر را برای افراد داشته و علاوه‌ بر این بسیار ارزان بوده و می‌توانند هزینه‌ های چاپ را به حداقل میزان قابل توجهی کاهش دهند.

تشخیص کیفیت جوهر چاپ

از جمله فاکتورهایی که می توان به کمک آنها از کیفیت مرکب چاپ برای کاغذهای مناسب چاپ اطمینان پیدا کرد عبارتند از:

بوی جوهر
جوهر های باکیفیت بالا دارای بوی بسیار ملایم و نسبتا کمتری به نسبت نمونه‌ های مشابه دارد. بوی زیاد و تند نشان‌دهنده جوهر بی کیفیت بوده و نشان‌دهنده سالونت زیاد در جوهر است.

تاریخ تولید و تاریخ انقضا
در هنگام خرید جوهر چاپ باید حتماً به تاریخ تولید و انقضای آن توجه نمایید. جوهر های چاپ پس‌ از گذشت تاریخ انقضا دیگر قابل مصرف نبوده و به هد دستگاه آسیب جدی وارد می‌کند.

قیمت پایین جوهر
در هنگام خرید جوهر چاپ دقت کنید که جوهر چاپ با سایر مواد مصرفی دیگر در چاپخانه دارای فرق بسیار اساسی می‌باشد. زیرا مواد مصرفی دیگر در صورت نبود کیفیت به‌ دور انداخته شده و هیچ آسیبی به دستگاه چاپ وارد نمی‌کنند. ولی جوهر بی کیفیت و ارزان مستقیماً آسیب جدی به دستگاه زده و هزینه‌ های هنگفتی را در پی خواهد داشت. بنابراین در انتخاب جوهر به‌ شدت دقت کرده و جوهر های بی کیفیت با قیمت بسیار پایین را خریداری نکنید.

اعتماد به تکنسین دستگاه
بسیاری از تکنیسین‌ های دستگاه‌ها، کارمندان فروشندگان دستگاه‌ها یا جوهر بوده و یا از طریق واسطه نامحسوس فروشنده جوهر واردکننده هستند. مشتریان بیشتر به توصیه‌های تکنسین‌ها اعتماد کرده و برند های معرفی‌ شده از سوی آن‌ها را خریداری می‌نمایند. بنابراین دقت کنید که تکنسین‌ های دستگاه چاپ خود را از مراکز بسیار معتبر و شناخته‌ شده انتخاب کرده و جوهر چاپ را از برند ها و مارک‌ های شناخته‌شده و جهانی خریداری نمایید.